W dniach 26 – 27 kwietnia 2010 roku w Sądzie Okręgowym w Lublinie odbyła się konferencja zatytułowana „Alternatywne rozwiązywanie sporów. Regulacja prawna mediacji” poświęcona alternatywnym metodom rozwiązywania sporów sądowych, ze szczególnym uwzględnieniem mediacyjnych sposobów rozstrzygania konfliktów.
Konferencja została zorganizowana przez Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia” –zespół do spraw poprawy funkcjonowania sądownictwa – przy współudziale Krajowej Rady Radców Prawnych, Okręgowej Izby Radców Prawnych w Lublinie, Okręgowej Rady Adwokackiej w Lublinie, Stowarzyszenia Sędziów Sądów Rodzinnych w Polsce Zarząd Koła SSRP przy Sądzie Okręgowym w Lublinie, Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Referendarzy Sądowych oraz Phi Delta Phi Międzynarodowego Bractwa Prawniczego.
W dniu otwarcia, uczestnicy konferencji oraz przybyli goście zostali uroczyście powitani przez pana Krzysztofa Wojtaszka prezesa Sądu Okręgowego w Lublinie, pana Macieja Strączyńskiego prezesa Stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iustitia”, pana Macieja Bobrowicza prezesa Krajowej Rady Radców Prawnych i pana Piotra Sendeckiego dziekana Okręgowej Rady Adwokackiej w Lublinie. W imieniu referendarzy sądowych zebranych powitała pani Anna Sołowiej – Wiaderek członek zarządu Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Referendarzy Sądowych. Moderatorami konferencji były: pani Anna Adamska – Gallant, oraz pani Eleonora Porębiak – Tymecka.
Pierwszego dnia referaty wygłosili Maciej Bobrowicz, prezes Krajowej Rady Radców Prawnych oraz John McClellan Marshall sędzia w stanie spoczynku 14 Dystryktu Sądowego Stanu Teksas. Pierwszy z nich podkreślił znaczenie alternatywnych metod rozwiązywania sporów, w tym mediacji jako sposobu pozwalającego na szybsze i tańsze niż wymiar sprawiedliwości załatwienie kwestii spornych szczególnie w sprawach cywilnych i gospodarczych. Z kolei sędzia John Marshall scharakteryzował najważniejsze zasady postępowania mediacyjnego w Stanach Zjednoczonych Ameryki, a także podkreślił skuteczność tego modelu postępowania – większość spraw w Stanach Zjednoczonych nie trafia na rozprawę sądową, a zostaje załatwiona jeszcze na etapie przedsądowym.
Pierwszy dzień konferencji został jednak zdominowany przez prezentacje pokazowych mediacji: pierwszej poprowadzonej przez Ikea Lasatera, trenera NVC Mediation – dotyczącej sposobu rozwiązania konfliktu małżeńskiego, ze szczególnym naciskiem na ustalenie rzeczywistej przyczyny konfliktu oraz potrzeb stron sporu. Z kolei mediatorzy ze Stowarzyszenia „Polskie Centrum Mediacji” zaprezentowali pokazową mediację, opartą na autentycznym materiale, w której zostały przedstawione kolejne etapy mediacji oraz zasady, którymi kierują się mediatorzy. Z obydwu prezentacji dało się wyciągnąć wnioski, że właściwie poprowadzona mediacja pozwala na odkrycie rzeczywistego podłoża konfliktu i załatwienia sporu w sposób możliwie najbardziej zadawalający obydwie strony. Ostateczny wynik mediacji może w sposób diametralny różnić się od tego, co strony na początku obejmowały swoim zamiarem. Jednocześnie nie ulega wątpliwościom, że w postępowaniu  sądowym z jego formalizmem osiągnięcie podobnych rezultatów poprzez całkowite rozładowanie źródła konfliktu stron jest niemożliwe.
Drugi dzień konferencji rozpoczął się od wystąpienia sędzi Eleonory Porębiak – Tymeckiej, które dotyczyło rozwoju alternatywnych metod rozwiązywania konfliktów i sporów w Polsce. Następnie Cezary Jezierski, radca prawny z Okręgowej Izby Radców Prawnych w Olsztynie, radca prawny Magdalena Kosicka oraz Piotr Sendecki, dziekan Okręgowej Rady Adwokackiej w Lublinie przedstawili poglądy odnośnie możliwości przeprowadzania mediacji i pełnienia funkcji mediatorów przez przedstawicieli tych korporacji prawniczych.
W kolejnym wystąpieniu sędzia Krystyna Sergiej, wizytator do spraw cywilnych w Sądzie Okręgowym w Lublinie podała dane statystyczne dotyczące liczby przeprowadzanych mediacji w postępowaniu sądowym w skali kraju. Z kolei sędzia Agnieszka Rękas z Departamentu Praw Człowieka Ministerstwa Sprawiedliwości, stanowisko ds. mediacji odniosła się do eksperckiego projektu ustawy dotyczącego prowadzenia mediacji i zawodu mediatora. Prelegentka wyraźnie zaznaczyła, że projekt ów spotkał się z krytyką znacznej części członków Społecznej rady ds. Alternatywnych Metod Rozwiązywania Konfliktów i Sporów.
Wiceprezes Zarządu Stowarzyszenia „Polskie Centrum Mediacji” Robert Kaszczyszyn w referacie „Perspektywy zawodu mediatora w Polsce” podkreślił wagę zawodu mediatorów, zwrócił uwagę na konieczność stawiania mediatorom wysokich wymagań, ponieważ wykonują zadania na zlecenie wymiaru sprawiedliwości. Myśl powyższą rozwinął Krzysztof Kuchciak prokurator w stanie spoczynku, wykładowca prawa mediacji KUL, WSPA, PCM i AGH w Krakowie w referacie dotyczącej pozycji prawnej mediatora podkreślił znaczenie wprowadzenia wymogów dla mediatorów, wprowadzenia powszechnych szkoleń dla mediatorów oraz standardów takich szkoleń. Prelegent uznał, że błędem byłoby wyłączanie przedstawicieli zawodów prawniczych od prowadzenia mediacji, zwłaszcza w sprawach cywilnych i gospodarczych.
O tym czy referendarze sądowi mogą i powinni prowadzić mediacje mówili referendarze sądowi zatrudnieni w Sadzie Rejonowym w Lublinie dr Grzegorz Tylec i dr Piotr Telusiewicz. Pierwszy z mówców omówił pozycję ustrojową referendarza sądowego oraz zasady prowadzenia przez referendarza mediacji w postępowaniu przed wojewódzkim sądem administracyjnym, drugi z prelegentów wskazał w jakich kategoriach spraw i w jakich okolicznościach referendarze mogliby być pomocni w odciążeniu sędziów prowadząc postępowania mediacyjne.
Jako ostatnia głos zabrała dr Katarzyna Antolak, pracownik naukowy wydziału prawa Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej w Warszawie, mediator, asystent Sędziego Sądu Najwyższego. W swoim referacie, dotyczącym perspektyw rozwoju mediacji w Polsce, zwróciła uwagę na niski poziom „świadomości mediacyjnej” społeczeństwa, które w razie sporu wybiera sąd, a nie mediatora. Prelegentka wskazała także na środki zaradcze takiej sytuacji w postaci akcji informacyjnej, wprowadzenia obligatoryjnej mediacji a także możliwości wielokrotnego kierowania sprawy do mediacji, również na etapie postępowania odwoławczego.
Z przebiegu konferencji uczestnicy wysunęli następujące wnioski: konieczność zwiększenia „świadomości mediacyjnej” zarówno społeczeństwa, jak i sędziów oraz pracowników organów ścigania przez szkolenia i programy pilotażowe, wsparcie finansowe państwa zarówno mediacji sądowej jak i pozasądowej, poszerzenie katalogu spraw, które można kierować do mediacji, wprowadzenie wysokich wymogów i kwalifikacji dla osób prowadzących mediację, zakaz wyłączania jakiejkolwiek grupy zawodowej z kręgu podmiotów uprawnionych do prowadzenia mediacji.
(oprac. G. Borys)