W dniu 7 maja 2010r. w siedzibie Sądu Rejonowego w Białymstoku odbyła się konferencja  naukowa zatytułowana „Rola sądu w procesie karnym".
Głównym celem konferencji była merytoryczna analiza, ocena i dyskusja podsumowująca rolę sądu w procesie karnym przy uwzględnieniu aktualnie obowiązujących norm prawa karnego i prawa karnego procesowego ze szczególnym uwzględnieniem zasady kontradyktoryjności i zasady legalizmu/oportunizmu w procesie karnym. Szczególny nacisk położono na zagadnienia związane z postępowaniem odwoławczym, które wzbudza przecież najwięcej kontrowersji i emocji, a jego przebieg i wyniki zbyt często przyczyniają się do budowania negatywnego wizerunku wymiaru  sprawiedliwości.
Dodatkowo bliżej omówiono możliwość delegacji części kompetencji sędziów na rzecz referendarzy sądowych, przede wszystkim w zakresie prawa karnego wykonawczego i prawa wykroczeń.
Wnioski końcowe z konferencji zostały przekazane Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego oraz Ministrowi Sprawiedliwości w celu zaakcentowania zintegrowanego stanowiska środowisk praktyków i teoretyków prawa karnego w dalszych pracach legislacyjnych.
Głównym organizatorem konferencji był Zespół ds. Poprawy Funkcjonowania 
Sądownictwa Stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iustitia" z siedzibą w Warszawie oraz Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia" Oddział w Białymstoku, przy współpracy  Sądu Rejonowego w Białymstoku, Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Referendarzy Sądowych w Krakowie, Okręgowej Izby Radców Prawnych w Białymstoku, Wydziału  Prawa  Uniwersytetu w  Białymstoku, Wyższej Szkoły Administracji Publicznej im. St. Staszica w Białymstoku.
Honorowy patronat nad konferencją objęli Dziekan Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku prof. dr hab. Leonard Etel oraz Prezes Sądu Apelacyjnego w Białymstoku SSA Zbigniew Pannert.
Uczestnikami konferencji byli sędziowie sądów rejonowych, sądów okręgowych i Sądu Apelacyjnego w Białymstoku oraz ich Prezesi, Prezesi Oddziałów Stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iustitia", referendarze sądowi, pracownicy naukowi Uniwersytetu w Białymstoku i Wyższej Szkoły Administracji Publicznej im. St. Staszica w Białymstoku, radcowie prawni i adwokaci oraz prokuratorzy.    
Środowisko referendarzy sądowych w pracach merytorycznych reprezentowały trzy nasze koleżanki: dr Marta Rękawek - Pachwicewicz, Marta Izmajłowicz -Góralska i Urszula Kęska - referendarze sądowi w Sądzie Rejonowym w Białymstoku.
Konferencja ta była kontynuacją konferencji naukowej „Sąd dla obywatela", która miała miejsce w dniu 5 listopada 2009r. w Warszawie. Przedmiot tamtej konferencji obejmował przede wszystkim zagadnienia z zakresu prawa karnego materialnego, procesu karnego, procesu cywilnego oraz kwestii dotyczących ustroju sądów i pozycji wymiaru sprawiedliwości, które znalazły się w Opracowaniu Zespołu ds. Poprawy Funkcjonowania Sądownictwa pod red. SSO Jacka Przyguckiego (2010), powołanego przez Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia".
Program konferencji „Rola sądu w procesie karnym" składał się z czterech paneli, z czego pierwszy panel poświęcony był zasadom prawa karnego i prawa karnego procesowego oraz kwestii usprawnienia orzecznictwa sądów karnych.
Podczas tej części dr hab. Paweł Wiliński prof. Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu i jednocześnie członek Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego omówił temat: "Szybkość czy sprawność postępowania karnego - o kierunkach zmian procedury karnej".
Następnie w panelu II - postępowanie odwoławcze w procesie karnym - SSA Janina Domańska-Szerel, z Sądu Apelacyjnego w Białymstoku poddała uważnej i praktycznej analizie samą zawartość opracowania Zespołu, ze względu na fakt, że zawiera ono szereg nowatorskich rozwiązań, które miałyby wspomóc współczesne sądownictwo w Polsce. Nawiązała ona również do pozycji sędziego i jego kwalifikacji moralnych.
W części III referendarz Marta Rękawek-Pachwicewicz mówiła na temat: „Delegacja wybranych kompetencji na referendarzy sądowych w procesie karnym i czynnościach karnych wykonawczych - wnioski de lege ferenda". To właśnie wystąpienie, niewątpliwie najważniejsze z punktu widzenia całego środowiska referendarzy sądowych, oparło się o trzy podstawowe zagadnienia, które związane były bezpośrednio z efektami pracy Zespołu ds. Poprawy Funkcjonowania Sądownictwa SSP „Iustitia". Do zagadnień tych prelegentka zaliczyła analizę szeroko rozumianego pojęcia ochrony prawnej i wymiaru sprawiedliwości (aspekt ustrojowy), prezentację  pojęcia i aktualnego statusu referendarzy sądowych w Polsce (aspekt podmiotowy) oraz propozycje rozwiązań systemowych związanych z dalszym rozszerzeniem kompetencji referendarzy sądowych w pionie karnym (aspekt przedmiotowy). Zgodnie z zaprezentowaną koncepcją do ważnych propozycji należy powierzenie wielu czynności w postępowaniu karnym wykonawczym (np. niektórych kompetencji, które ciążą na sądzie, a które zmierzają do egzekucji orzeczonych przez sąd kar, np. kary grzywny i kary ograniczenia wolności). Do propozycji tych należy również ocena czy można byłoby w zgodzie z Konstytucją RP zwiększyć zakres spraw powierzanych referendarzom sądowym w postępowaniu karnym (wyroki nakazowe) i postępowaniu w sprawach o wykroczenia (szerokie, całościowe powierzenie kompetencji lub wąskie przekazanie kompetencji w postępowaniu nakazowym lub mandatowym).
Proponowane rozwiązania w części „referendarskiej" co do zasady spotkało się z przychylnością sędziów i przedstawiciela Komisji Kodyfikacyjnej. W czerwcu b.r. ukażą się materiały pokonferencyjne, które trafią do ok. 3000 osób, w tym sędziów i referendarzy. Zapraszam do analizy materiału dotyczącego referendarzy sądowych (Opracowanie Zespołu „Iustiti" dostępne na stronach internetowych SSP „Iustitia" oraz tekst wystąpienia dr Marty Rękawek-Pachwicewicz dostępny na stronach OSRS) oraz dyskusji środowiskowej nad dalszym poszerzaniem kompetencji zawodowych referendarzy sądowych i wzmocnieniem ich statusu zawodowego.
(oprac. M. Rękawek-Pachwicewicz)